Ostatnia dekada to okres dynamicznie rosnącego zapotrzebowania na sieci internetowe o wysokiej przepływności. Rozwój technologiczny oraz masowy dostęp do technologii umożliwiających wykorzystanie zasobów Internetu w dowolnym miejscu sprawiają, że rządy poszczególnych państw, próbują nadążyć za potrzebami obywateli. W miarę możliwości wspierają działania mające na celu rozpowszechnianie się dostępu do sieci internetowych „następnej generacji”.

Trend ten jest zauważalny również w Polsce, gdzie na potrzeby realizacji celów strategicznych oraz celów Agendy Cyfrowej – związanych z dostępem obywateli do sieci szerokopasmowego Internetu – powstał Narodowy Plan Szerokopasmowy (NPS). Plan ten, jako dokument strategiczny, określa działania oraz środki dla realizacji celu, jakim jest zapewnienie powszechnego szerokopasmowego dostępu do Internetu na terenie całego kraju.

W ramach NPS wskazano cele nadrzędne, którymi są rozwój sieci i infrastruktury telekomunikacyjnej oraz pobudzenie popytu na usługi dostępowe o wysokich przepływnościach. Należy nadmienić, że cele NPS są zgodne z celami Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) i obejmują:

1. Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu o prędkości co najmniej 30 Mb/s do końca 2020 roku.
2. Doprowadzenie do wykorzystania usług dostępu o prędkości co najmniej 100 Mb/s przez 50% gospodarstw domowych do końca 2020 roku.[1]

Realizacja powyższych celów do 2020 r. byłaby praktycznie niemożliwa bez środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej – ze względu na skalę problemu, jakim jest wykluczenie cyfrowe. Z tego też powodu, w latach 2014-2020 budowa sieci szerokopasmowych na terenie Polski ma podlegać w dużym stopniu dofinansowaniu ze środków unijnych. W tym celu, w ramach Osi I Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa (POPC) ujęto Działanie 1.1, którego celem jest wyeliminowanie terytorialnych różnic w możliwości dostępu do szerokopasmowego Internetu o wysokich przepustowościach tzw. sieci NGA.

Rok po publikacji NPS ruszył pierwszy nabór wniosków w ramach powyższego działania. W dniu 30 września 2015 r. Centrum Projektów Polska Cyfrowa (CPPC), które jako Instytucja Pośrednicząca jest odpowiedzialne za prawidłową realizację Działania 1.1 POPC, ogłosiło stosowny konkurs. Nabór wniosków rozpoczął się w dniu 2 listopada 2015 r. i potrwa do 30 grudnia 2015 r. Podstawowym warunkiem przystąpienia do powyższego konkursu jest posiadanie przez podmiot ubiegający się o dofinansowanie wpisu do Rejestru Przedsiębiorców Telekomunikacyjnych prowadzonego przez Urząd Komunikacji Elektronicznej.

25 mln zł dofinansowania

Aby określić, na których obszarach kraju należy budować sieci ze wsparciem finansowym, Urząd Komunikacji Ethernetowej wykonał szereg analiz aktualnego pokrycia kraju sieciami telekomunikacyjnymi typu NGA. Podczas analiz UKE uwzględniło m. in.:

-        dane zebrane za pośrednictwem Systemu Informacyjnego o Infrastrukturze Szerokopasmowej (SIIS);

-        informacje o sieciach budowanych lub zbudowanych we wcześniejszych konkursach unijnych (np. w ramach Działania 8.4. POIG);

-        plany inwestycyjne operatorów.

Z nieoficjalnych informacji wynika, że wyodrębniono w ten sposób około 1300 obszarów, z których z kolei na potrzeby trwającego obecnie konkursu na teren całego kraju wskazano jedynie 231 z nich (co wzbudza konsternację w branży telekomunikacyjnej związaną z niepewnością co do kształtu przyszłych konkursów ogłaszanych w ramach Działania 1.1 POPC). Ciekawostką jest fakt, iż w ramach analiz dla poszczególnych obszarów, UKE badało również potencjalną opłacalność budowy sieci, tworząc dla każdego obszaru model przychodowo-kosztowy.

Wyłącznie w ramach wskazanej listy obszarów operatorzy telekomunikacyjni (ISP) mogą planować budowę szerokopasmowej infrastruktury dostępu do Internetu, przy wsparciu środków unijnych,  pochodzących z Działania 1.1 POPC.

Dla każdego z obszarów określono maksymalny, procentowy poziom dofinansowania wydatków kwalifikowanych, mieszczący się w przedziale od 55-69%. Ponadto, regulamin konkursu wprowadził dodatkowe ograniczenie dofinansowania w postaci maksymalnej kwoty dofinansowania, jaką może otrzymać każdy Wnioskodawca. Kwota ta jest inna dla każdego z obszarów. Należy przy tym zaznaczyć, że  maksymalna wartość dofinansowania wszystkich projektów jednego Wnioskodawcy nie może przekraczać 25 mln zł.

Podział obszarów interwencji na odrębne mapy sprawia, że w przypadku każdego obszaru może zostać wyłoniony tylko jeden Wnioskodawca, który będzie realizował na nim swój projekt. Powyższe sprawia, że nabór wniosków w ramach Działania 1.1 POPC dla każdego z obszarów będzie miał niejako charakter odrębnego „przetargu”.

Katalog wydatków kwalifikowanych

W ramach Działania 1.1. POPC rozwiązano również dotychczasowy problem związany z koniecznością zawierania przez ISP umów na świadczenie usług dostępu do Internetu na rzecz „klienta końcowego” – z problemem tym borykała się duża część operatorów telekomunikacyjnych, realizujących projekty w ramach Działania 8.4 POIG oraz 2.1 PO RPW, czy też projektów realizowanych w ramach poszczególnych RPO. Aby ułatwić realizację inwestycji w ramach obecnego Działania 1.1. POPC, dla każdego z obszarów interwencji (dla każdej mapy) określono minimalną liczbę przyłączy, jakie Wnioskodawca musi wykonać. Co istotne, przyłącza te należy wykonać do granicy działki klienta (w przypadku zabudowy jednorodzinnej i bliźniaczej) lub do budynku w przypadku zabudowy wielorodzinnej. Inwestor nie ma już zatem obowiązku zawierania umowy na świadczenie usług dostępu do Internetu z klientami. Ze zmianą tą wiążą się zmiany w ramach katalogu wydatków kwalifikowanych tj. wydatków, które podlegają dofinansowaniu.

Katalog ten obejmuje następujące wydatki:

-        Koszty inwestycyjne budowy pasywnej infrastruktury szerokopasmowej, w tym robót i materiałów budowlanych oraz dostarczenia i instalacji elementów infrastruktury szerokopasmowej;

-        Koszty przygotowania dokumentacji niezbędnej do wykonania robót budowlanych;

-        Koszty nabycia prawa do dysponowania nieruchomością związaną z realizacją projektu;

-        Koszty dostawy, instalacji i uruchomienia urządzeń telekomunikacyjnych stanowiących infrastrukturę aktywną sieci NGA;

-        Koszty  niezbędne  do  spełnienia  minimalnych  warunków  określonych  w „Wymaganiach  dla  sieci  NGA-POPC”;

-        Koszty najmu, dzierżawy lub leasingu pasywnej infrastruktury szerokopasmowej, a także elementów infrastruktury elektroenergetycznej, sanitarnej, wodociągowej oraz kanałów technologicznych;

-        Koszty inwestycyjne budowy sieci NGA, w tym związane z przebudową i rozbudową podstawowej sieci szerokopasmowej do standardu sieci NGA;

-        Koszty nabycia wartości niematerialnych i prawnych wraz z instalacją – wydatek ten został ograniczony do 5% kosztów kwalifikowanych.

Ponadto, w ramach wydatków kwalifikujących się do objęcia dofinansowaniem, ujęto takie wydatki jak:

-        opłaty publicznoprawne związane z przygotowaniem i realizacją projektu,

-        przygotowanie dokumentacji powykonawczej,

-        obsługa instrumentów zabezpieczających realizację umowy o dofinansowanie,

-        przygotowanie projektu w zakresie niezbędnym do złożenia wniosku o udzielenie wsparcia.

Warto odnieść zasady i formę Działania 1.1. POPC do wcześniejszych działań – w szczególności do Działania 8.4 POIG. Zmiany te są znaczące i są dużym zaskoczeniem dla części operatorów, spodziewających się zwykłej „powtórki” konkursów z działania 8.4 POIG.

Wytyczne techniczne

Najbardziej kluczową zmianą jest poziom szczegółowości wytycznych technicznych, jakie określiła we współpracy z UKE instytucja pośrednicząca tj. CPPC. W chwili obecnej „Wytyczne dla sieci NGA” liczą około 40 stron merytorycznej dokumentacji, regulującej wszelkie kwestie techniczne, a w szczególności:

-        gwarantowaną prędkość dostępu do Internetu w warstwie dostępowej,

-        dopuszczalny overbooking w pozostałych warstwach sieci,

-        konieczność i sposób udostępnienia infrastruktury dla innych operatorów (tzw. dostęp hurtowy).

Warto krótko rozwinąć poruszone wyżej aspekty techniczne, ponieważ jednoznacznie rzutują one na koszt wybudowania infrastruktury. W warstwie dostępowej wymagana prędkość dostępowa to 30/10 Mb/s lub 100/30 Mb/s, przy czym wartości te muszą być gwarantowane dla wszystkich klientów jednocześnie. Takie zapisy oprócz tego, iż jednoznacznie narzucają sposób (i pośrednio koszt) budowy sieci światłowodowej, wykluczają również stosowanie rozwiązań radiowych (np. LTE), które w wielu obszarach miałyby biznesowe uzasadnienie. Warto jednak oddać twórcom wytycznych, iż zastosowali się do poruszanych w ramach konsultacji społecznych zastrzeżeń i wprowadzili rozsądne zapisy regulujące overbooking w warstwie dystrybucyjnej, szkieletowej i brzegowej.

Należy również wspomnieć o jednym z kluczowych wymagań  względem inwestycji planowanych w ramach Działania 1.1 POPC. Chodzi o obowiązek budowania sieci w taki sposób, aby była ona gotowa na udostępnienie jej dla innych operatorów (w formie tzw. dostępu hurtowego). Wytyczne techniczne jednoznacznie opisują poziom nadmiarowości z jaką należy zbudować sieć. I znów, ocena tego wymogu jest niejednoznaczna – z jednej strony ISP wprost zyskują nowe pola eksploatacji dla swoich zasobów (tu trzeba zaznaczyć, iż w ramach Działania 8.4 POIG również nie były one wykluczone), z drugiej strony – potencjalny inwestor jest zmuszony do budowy nadmiarowej sieci, której sposób udostępnienia od strony formalno-biznesowej podlega kontroli UKE.

Zainwestowane przez CPPC oraz UKE środki przeznaczone na wykonanie analiz merytorycznych oraz opracowanie wytycznych technicznych mają odzwierciedlenie w wysokiej jakości dokumentów przygotowanych do aktualnego konkursu. O ile od strony przygotowania formalno-finansowej części dokumentacji można mówić o wielu podobieństwach do wcześniejszych konkursów (na uwagę zasługuje fakt, iż w naborze POPC 1.1 zrezygnowano z biznes planu na rzecz studium wykonalności), o tyle w przypadku tzw. analizy technicznej mamy do czynienia z wysoce skomplikowanym procesem przygotowywania zarówno koncepcji trasowej sieci światłowodowej, jak również bardzo szczegółowym kalkulowaniem inwestycji (z dokładnością do najdrobniejszych wydatków). UKE przygotowało narzędzie w postaci skomplikowanego arkusza XLS (można go praktycznie nazwać „aplikacją”), w którym potencjalny Beneficjent musi wpisać wszystkie węzły i segmenty sieci. Od strony praktycznej oznacza to, iż na etapie koncepcji sieci należy wykonać już pierwsze prace związane z projektowaniem w rozumieniu przygotowywania „Projektu Budowlano-Wykonawczego”.

Ogromne emocje w branży telekomunikacyjnej budzi także fakt, iż UKE nie udostępniło żadnych informacji na temat modeli przychodowo-kosztowych, które zostały użyte do oszacowania opłacalności poszczególnych obszarów oraz do ustalenia poziomu dofinansowania, który na dany obszar przypada. Przedstawiciele CPPC oraz UKE wprost deklarują, iż dysponują wariantowymi projektami sieci na każdy z obszarów, jednak w żaden sposób oficjalnie nie wskazują, w jaki sposób potencjalny operator ma zaprojektować sieć, aby była ona zgodna z oczekiwaniami UKE. Stąd w środowisku ISP pojawiają się zdecydowane głosy domagające się udostępnienia większej ilości informacji dotyczących tej kwestii.

Podsumowanie

Trudno jednoznacznie ocenić aktualny nabór w ramach Działania 1.1 POPC. Z jednej strony kontrowersje budzi sposób doboru zakwalifikowanych do budowy obszarów, z drugiej – instytucja pośrednicząca gwarantuje, iż wybrała obszary, które są opłacalne z biznesowego punktu widzenia. Mimo tego rodzą się następujące pytania:

1. Dlaczego tak mało obszarów przeznaczono dla małych i średnich operatorów telekomunikacyjnych?
2. Na jakich zasadach w przyszłych naborach zostaną udostępnione pozostałe obszary?

Od strony technicznej wątpliwości budzi natomiast ogrom pracy, jaki potencjalni Beneficjenci muszą włożyć w przygotowanie dokumentacji technicznej.

Obawy budzi również niewystarczające uzasadnienie dla tak szczegółowego, jak narzucone przed obecne formularze dokumentacji konkursowej, planowania inwestycji od strony finansowej i technicznej.

I na koniec jeden z najczęściej poruszanych aspektów w  aktualnym naborze do Działania 1.1 POPC, czyli realne wykluczenie w zasadach konkursu stosowania rozsiewczych sieci radiowych działających w paśmie licencjonowanym (przede wszystkim LTE), co powoduje, iż osoby trwale wykluczone cyfrowo (czyli przysłowiowy mieszkaniec wsi w Bieszczadach) nadal pozostaną bez dostępu do szerokopasmowej sieci internetowej.