Działalność gospodarcza w zakresie telekomunikacji jest działalnością regulowaną, a jej rozpoczęcie wymaga uzyskania wpisu do prowadzonego przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej Rejestru Przedsiębiorców Telekomunikacyjnych. Prezes UKE dokonuje wpisu do RPT na wniosek podmiotu zainteresowanego, po sprawdzeniu uprawnienia (na podstawie odrębnych przepisów) do prowadzenia działalności gospodarczej na terenie RP. Dopiero od tej czynności podmiot staje się przedsiębiorcą telekomunikacyjnym w rozumieniu ustawy z dnia 16 lipca 2004 roku. Prawo telekomunikacyjne (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 243 z późn. zm.), dalej Pt.

Prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie telekomunikacji bez dopełnienia obowiązku uzyskania wpisu w RPT podlega karze nakładanej przez Sąd Rejonowy. Jednocześnie każdy, kto zdecyduje się na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie telekomunikacji, musi mieć świadomość ciążących na nim obowiązków, m.in.:

• obowiązków informacyjnych, zarówno wobec Prezesa UKE jak i w stosunku do użytkownika końcowego;
• dostępu do usług telekomunikacyjnych, w tym do numerów alarmowych;
• konkurencyjności rynku telekomunikacyjnego;
• obowiązków na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego (tzw. obowiązków obronnych).

Kontrola

Na podstawie art. 199 Pt, Prezes UKE jest uprawniony do kontroli realizacji wszystkich obowiązków. Ze względów oczywistych obowiązki informacyjne rzadko są kontrolowane przez Prezesa UKE, chyba że w związku z kontrolą całej grupy obowiązków. Realizacja pozostałych obowiązków weryfikowana jest w ramach kontroli planowych i doraźnych. W celu przedstawienia sposobu działania Prezesa UKE w dalszej części opisana zostanie procedura prowadzenia kontroli realizacji tzw. obowiązków obronnych. Wszystkie pozostałe obowiązki kontrolowane są według tej samej procedury.

W Urzędzie Komunikacji Elektronicznej sporządzany jest harmonogram kontroli przedsiębiorców na rok następny. Propozycje kontroli z zakresu obowiązków obronnych przygotowuje Departament Bezpieczeństwa Telekomunikacyjnego (DBT). Przy opracowywaniu propozycji kontroli DBT uwzględnia wyniki analizy dotychczasowej działalności przedsiębiorcy, termin ostatniej kontroli przedsiębiorcy, ewentualne sygnały o możliwości naruszeń przepisów Pt, itp.

Prowadząc kontrolę, Prezes UKE stosuje zapisy Rozdziału 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz. U. z 2010, Nr 220, poz. 1447 z późn. zm), dalej UoSG. W terminie nie krótszym niż 7 dni i nie dłuższym niż 30 dni od dnia rozpoczęcia kontroli przedsiębiorcy doręczane jest „zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli”. Istotnym jest, że w przypadku tego dokument liczy się data doręczenia do przedsiębiorcy (por. art. 79 UoSG). Jednocześnie, zgodnie z art. 82 UoSG, gdy w tym samym czasie inny organ państwowy prowadzi kontrolę, przedsiębiorca informuje o tym kontrolerów UKE. W tej sytuacji uzgadniany jest nowy termin kontroli lub przedsiębiorca może wyrazić zgodę na prowadzenie równolegle drugiej kontroli.

Do zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli może być dołączone wezwanie do udzielenia informacji. Niedotrzymanie terminu udzielenia informacji lub nieprzekazanie żądanych informacji skutkuje wszczęciem postępowania administracyjnego i nałożeniem kary pieniężnej. Niezależnie od tego postępowania, kontrolerzy UKE uznają to jako utrudnianie czynności kontrolnych.

W terminie i miejscu uzgodnionym z przedsiębiorcą zjawiają się kontrolerzy UKE, którzy przekazują upoważnienie do kontroli oraz okazują swoje legitymacje służbowe. Na upoważnieniu drukowane jest pouczenie, zawierające prawa i obowiązki podmiotu kontrolowanego. W ramach spotkań w siedzibie przedsiębiorcy, kontrolerzy UKE mogą weryfikować obowiązki:

1. Wynikające z art. 176a Pt, tzn. obowiązek posiadania aktualnych i uzgodnionych planów działań w sytuacjach szczególnych zagrożeń. Podczas kontroli tego zagadnienia podmiot kontrolowany okazuje oryginał planu oraz potwierdzenia wysłania kopii planu do prezesa UKE.
2. Obowiązki zawarte w art. 179 ust. 3 Pt, czyli zapewienie warunków dostępu i utrwalania. Kontrolerzy sprawdzają stanowiska do realizacji tego obowiązku, ich usytuowanie, przygotowanie do uruchomienia, a ponadto zapewnienie warunków ochrony informacji niejawnych (por. § 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 września 2005 roku w sprawie wypełniania przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych zadań i obowiązków na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego Dz. U. Nr 187, poz. 1568). Jeśli przedsiębiorca zlecił wykonanie tych obowiązków (art. 179 ust. 7 Pt), wystarczającym jest przedłożenie kopii umowy, w przpadku zadań w zakresie OIN również kopii ŚBP podmiotu przyjmującego zlecenie.
3. Określone w art. 179 ust. 8 Pt, wskazanie Prezesowi UKE jednostki organizacyjnej lub osoby uprawnionej do reprezentowania tego przedsiębiorcy w sprawach związanych z zapewnieniem warunków dostępu i utrwalania. Kontrolerzy żądają kopii pisma informującego Prezesa UKE, zgodnie z art. 179 ust. 8 pkt 1 Pt. Istotnym jest, że wskazanie osoby we wniosku o wpis do RPT nie jest wypełnieniem tego obowiązku.
4. Opisane w art. 180a Pt, polegające na zatrzymaniu, przechowywaniu, udostępnianiu i chronieniu danych generowanych w sieci telekomunikacyjnej. Kontrolerzy UKE wskazują czas oraz numer zakończenia sieci i oczekują wskazania konkretnego klienta, który wykonał połączenie. Również ten obowiązek może zostać powierzony w drodze umowy (por. art. 180b ust. 2 Pt), wobec czego można okazać kopię umowy zlecenia.
5.  Wynikające z art. 180g Pt, tj. obowiązek złożenia Prezesowi UKE informacji o ilości udostępnianych danych retencyjnych. Kontrolerzy żądają kopii informacij przesłanej do Prezesa UKE. Również realizacja tego obowiązku może być zlecona innemu podmiotowi, szczególnie w przypadku powierzenia obowiązków opisanych w pkt. 4.

Kary

Rozpatrując możliwości powierzenia lub zlecenia obowiązków obronnych należy pamiętać, że zawarcie umowy wymaga należytej staranności przy wyborze podmiotu przyjmującego zlecenie, gdyż zgodnie z Pt powierzenie nie zwalnia powierzającego z odpowiedzialności za nienależyte wypełnianie obowiązków. Jak wynika z danych zamieszczonych na stronach UKE, Prezes UKE w przeszłości nakładał kary, nawet w wysokości 200 000zł, za niewłaściwe zlecenie wykonania obowiązków obronnych.

Po zakończeniu postępowania kontrolnego sporządzany jest protokół kontroli. Jeśli w jego treści stwierdzone zostały uchybienia, wydawane są zlecenia pokontrolne. Po zrealizowaniu zleceń pokontrolnych, przedsiębiorca ma obowiązek poinformować Prezesa UKE. Sposób realizacji zaleceń pokontrolnych podlega ponownej kontroli: w całym zakresie lub tylko wybranych zagadnień.

Jeżeli w terminie wskazanym w zaleceniach pokontrolnych przedsiębiorca nie usunie wskazanych nieprawidłowości, Prezes UKE wydaje decyzję, w której nakazuje usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości oraz może nałożyć karę pieniężną (por. art. 201 ust. 3 Pt). Postępowania kontrolne doraźne są zazwyczaj następstwem:

• skarg uprawnionych podmiotów, sądów i prokuratorów;
• skarg stowarzyszeń lub osób fizycznych.

Sama procedura kontroli doraźnej jest identyczna jak planowej. W przypadku braku realizacji zleceń pokontrolnych, Prezes UKE może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości do 3% przychodu osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym.

Niezależnie od kary pieniężnej nałożonej na przedsiębiorcę Prezes UKE może nałożyć na kierującego przedsiębiorstwem karę pieniężną w wysokości do 300% jego miesięcznego wynagrodzenia. Jednocześnie, jeżeli prowadzona działalność w zakresie telekomunikacji mogłaby zagrozić obowiązkom obronnym, a stwierdzone nieprawidłowości występowały w przeszłości i mają poważny charakter, Prezes UKE może:

• zakazać przedsiębiorcy wykonywania działalności telekomunikacyjnej,
• zmienić lub cofnąć rezerwację częstotliwości lub przydział numeracji.

W przypadku weryfikacji obowiązków obronnych postępowanie kontrolne może być zaskakujące. Bardzo często skarga organów następuje nawet bez uprzedniego kontaktu z przedsiębiorcą, np. w sytuacji niemożności dostarczenia korespondencji niejawnej, w wyniku stwierdzenia braku świadectwa bezpieczeństwa przemysłowego.

Ponieważ telekomunikacja to dziedzina z wielu stron regulowana, niektóre z obowiązków ciążących na PT warto zlecić wyspecjalizowanym firmom. Rzadko kto w dzisiejszych czasach zatrudnia własny personel sprzątający, ochronę czy księgowego. Na obsługę prawną wyłącznie przedsiębiorców telekomunikacyjnych nastawione są niektóre polskie kancelarie prawne, obowiązki obronne również mogą w całości lub części przejąć wyspecjalizowane podmioty.

Outsourcing może w znaczący sposób obniżyć koszty i zniwelować ryzyko kary pieniężnej, przy jednoczesnym zagwarantowaniu realizacji istniejących obowiązków.

Jerzy Figurski